Om gevaarlijke bloedstolsels te voorkomen – en daarmee bijvoorbeeld een herseninfarct – zijn al jaren vitamine K-antagonisten (VKA’s) beschikbaar. Naast voordelen hebben deze antistollingsmiddelen ook nadelen, zoals regelmatig noodzakelijke controles op stollingswaarden. En er kunnen ernstige bijwerkingen optreden, zoals hersenbloedingen. De zogeheten DOAC’s (direct werkende orale anticoagulantia) zorgden zo’n vijftien jaar geleden voor verbetering; praktischer in het gebruik en minder ernstige bloedingen. Toch waren er ook kritische geluiden. Zijn DOAC’s wel veilig genoeg? En werken ze voldoende in de dagelijkse praktijk?
De veiligheid en werkzaamheid zijn in studieverband inmiddels voldoende aangetoond. Twee ZonMw-projecten binnen het GGG-programma maken verder duidelijk hoe antistollingstherapie kan bijdragen aan een optimale behandeling. Het eerste is de landelijke DUTCH-AF-patiëntenregistratie, het tweede project gaat over therapietrouw. Menno Huisman, een van de projectleiders, noemt de registratie ‘een uniek initiatief’ waaraan alle relevante behandelaars meewerken: cardiologen, huisartsen, trombosediensten, neurologen en internisten. ‘Alleen met een systematische, landelijke registratie krijg je een goed overzicht hoe het er in de praktijk met antistolling aan toegaat. Bovendien sluit je geen mensen uit, zoals met een meer klassieke studie. Patiënten met nierfunctiestoornissen vallen bijvoorbeeld vaak buiten de studiegroep. En ouderen, terwijl antistolling juist voor hen zo relevant is.’
‘Alleen met een systematische, landelijke registratie krijg je een goed overzicht hoe het er in de praktijk met antistolling aan toegaat.’
Ook medeprojectleider Martin Hemels is enthousiast. ‘We hebben inmiddels een belangrijke mijlpaal bereikt, toen we halverwege 2021 de gewenste 6.000 patiënten in de registratie hadden opgenomen. Hoe pakt de behandeling bij hen uit? Houden mensen het vol hun medicijnen te gebruiken? Hoe zit het nu echt met bijwerkingen en effecten van antistollingsmedicijnen?’ In samenwerking met de Nederlandse Hart Registratie (NHR) wordt mede vanuit de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie (NVVC) gewerkt aan een systeem om patiëntgegevens eenvoudig uit het elektronisch patiëntendossier in de DUTCH-AF-patiëntenregistratie te krijgen. Zo moet dubbel registreren overbodig worden. Dat biedt mogelijkheden om de kwaliteit van zorg nog beter en eenvoudiger te kunnen evalueren.
Het is de bedoeling dat de registratie na 2023 – als beide projecten aflopen – een plek krijgt binnen de NHR, zodat de continuïteit van real world-onderzoek bij AF verzekerd is. Daarnaast kan DUTCH-AF de basis vormen voor antwoorden op nieuwe onderzoeksvragen. Veel cardiologen hebben een grote wetenschappelijke belangstelling voor AF, zegt Hemels. En ook bij huisartsen en patiënten is er veel enthousiasme. Huisman: ‘Deze registratie stelt ons in staat om relevante vragen uit het veld te beantwoorden, zoals therapietrouw en risico op bloedingen.’
Menno Huisman is internist-vasculaire geneeskunde en hoogleraar Interne geneeskunde, in het bijzonder de diagnostiek en behandeling van trombo-embolie, aan het LUMC. Martin Hemels is cardioloog-electrofysioloog in ziekenhuis Rijnstate Arnhem en het Radboudumc in Nijmegen.