Cindy van den Berg, adviseur palliatieve zorg, Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL):

‘Morfine helpt patiënten met COPD zonder nadelig effect’

Kortademigheid is de meest voorkomende klacht van patiënten met gevorderd COPD en wordt vaak onvoldoende behandeld. Een lage dosering morfine kan dit verlichten en zo de kwaliteit van leven verbeteren. Er zijn wel milde bijwerkingen, maar niet de nadelige effecten waar longartsen voor vrezen. Onderzoeker Cindy van den Berg won er de Jaarprijs Palliatieve Zorg Onderzoek 2020 mee.

Het gebruik van morfine ter verlichting van kortademigheid bij gevorderd COPD staat al in een aantal richtlijnen, maar toch wordt het nog niet veel voorgeschreven. Cindy van den Berg: ‘Een aantal jaar geleden is een enquête gehouden onder Nederlandse longartsen. Daaruit bleek dat er zorgen waren over bijwerkingen, vooral over een negatief effect op de ademhaling. Artsen zijn vaak bezorgd dat morfine een ademhalingsdepressie veroorzaakt of een toename van het koolstofdioxidegehalte in het bloed.’ Daarom startten MUMC+ en expertisecentrum Ciro met een GGG-subsidie een onderzoek om juist die gevreesde gevolgen zorgvuldig in kaart te brengen. Van den Berg werkte nauw samen met Daisy Janssen, hoogleraar Ouderengeneeskunde aan Maastricht University en specialist ouderengeneeskunde bij Ciro.

Hogere kwaliteit van leven

In de MORDYC-studie werden 111 patiënten met COPD over twee groepen verdeeld, waarbij de ene groep morfine kreeg en de andere een placebo. Artsen noch patiënten wisten wie het middel kreeg. Na een behandeling van vier weken werden de scores en ademhalingsmetingen van beide groepen geanalyseerd. Het ging om aspecten als ziektespecifieke kwaliteit van leven, longfunctie, zuurstofgehalte, uithoudingsvermogen en het gebruik van zorg. Het bleek dat de morfinegroep de kwaliteit van leven een hogere score gaf. Tegelijkertijd waren er geen negatieve effecten op de ademhaling merkbaar. Van den Berg: ‘Bij hoge doseringen is dat mogelijk wel een risico, maar bij de 30 milligram orale morfine per 24 uur in deze studie gebeurde dat niet. Daarom hopen we dat de aarzeling om morfine voor te schrijven afneemt.’

‘Het gaat er vooral om hoe iemand zich voelt. We hebben ervoor gekozen juist het effect op de kwaliteit van leven in kaart te brengen.’

Laxeermiddel erbij

Patiënten kunnen bij het gebruik wel last krijgen van andere bijwerkingen, zoals obstipatie. Daarom moet je er altijd een laxeermiddel bij geven, luidt de aanbeveling. Uit de studie bleek dat patiënten morfine goed verdragen. Misselijkheid en sufheid kunnen in het begin voorkomen, maar dat is tijdelijk. Morfine beïnvloedt de gewaarwording van kortademigheid positief, terwijl de ademhaling zelf er niet meetbaar op vooruitgaat. De onderzoekers zagen dat de ademhalingsfrequentie iets daalt door de morfine. Van den Berg: ‘Je kunt je voorstellen dat ademhalingsspieren minder hard hoeven werken. Mogelijk doet morfine ook iets met de angstbeleving.’

Meten hoe iemand zich voelt

Voor de patiënt maakt het precieze werkingsmechanisme niet veel uit, besluit de onderzoeker. Het gaat er volgens haar echt om hoe iemand zich voelt. ‘We hebben ervoor gekozen juist het effect op de kwaliteit van leven in kaart te brengen, omdat dat de centrale doelstelling is van palliatieve zorg. En daar zien we een duidelijk effect.’ De aanbevelingen uit de studie zijn meegenomen in de herziene richtlijn ‘Palliatieve zorg bij COPD’.

Meer weten?
Video
Contact

Verstuur