Voorwoord 10 jaar GGG

Bijdragen aan
de allerbeste
farmaco­therapeutische zorg

Voorwoord 10 jaar GGG

Bijdragen aan de
allerbeste farmaco-
­therapeutische zorg

Met kennis werken aan een goede gezondheid voor iedereen. Daar staat ZonMw voor en we zetten ons daar al jaren enthousiast voor in. Het ZonMw-programma Goed Gebruik Geneesmiddelen (GGG) levert hier een prachtige bijdrage aan. Effectiever, veiliger en doelmatiger gebruik van bestaande medicijnen, dat is het doel van het GGG-programma. Wat zijn nu de opbrengsten en impact van het programma voor de patiënt, de zorgpraktijk en de maatschappij als geheel? Welke positie heeft GGG in de loop van 10 jaar in het geneesmiddelenveld veroverd? De evaluatie door SiRM laat zien dat GGG een zeer belangrijke plaats inneemt in onderzoek naar bestaande geneesmiddelen. En dat de opbrengsten van het programma groot zijn.

De doelstelling én de resultaten van GGG sluiten ook naadloos aan bij het uitgangspunt van het overheidsbeleid dat passende zorg de norm is. Zorg – dus ook de farmacotherapeutische – dient bewezen effectief te zijn, overbehandeling moet voorkomen worden en de zorg is gericht op gezondheid, functioneren, kwaliteit van leven en zelfredzaamheid. En niet in de laatste plaats: elke behandeling komt steeds samen met patiënt en professional tot stand.

GGG draagt hieraan niet alleen bij door het financieren van wetenschappelijk onderzoek. Het programma biedt ook een onafhankelijk platform voor samenwerking door alle betrokken partijen. Van voorschrijvers tot apothekers, van beleidsmakers tot zorgverzekeraars, van farmaceutische bedrijven tot regulatoire instanties, en van patiënten tot wetenschappers.

GGG werkt zo al 10 jaar aan de verbetering van farmacotherapeutische zorg in de concrete praktijk. Zoiets is lang niet altijd eenvoudig te meten en te kwantificeren. In dit digitale magazine willen we het daarom vooral ook laten zien. Dat doen we met een hele reeks verhalen van projectleiders en andere betrokkenen die hebben bijgedragen aan het succes van GGG. Een royale selectie van projecten schetst de waarde van alle gezamenlijke inspanningen voor de praktijk, en daarmee voor de patiënt. Ik hoop dat deze verhalen de lezer zullen inspireren om te blijven bijdragen aan de allerbeste farmacotherapeutische zorg, voor de patiënt van nu én die van morgen.

Véronique Timmerhuis
algemeen directeur ZonMw

Het ZonMw-programma Goed Gebruik Geneesmiddelen (GGG)

Met de razendsnelle ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen ontstaan steeds betere mogelijkheden om mensen te behandelen of hun kwaliteit van leven te verhogen. Maar voor goede farmacotherapeutische zorg is het minstens zo belangrijk om bestaande geneesmiddelen nog beter én gericht op de patiënt in te zetten. Het ZonMw-programma Goed Gebruik Geneesmiddelen (GGG), in 2012 gestart, richt zich op het verbeteren van farmacotherapeutische zorg op het niveau van het geneesmiddel en op het gebruik van medicijnen in de dagelijkse zorg. Zo werkt GGG aan het effectiever, veiliger en doelmatiger kunnen inzetten van bestaande geneesmiddelen.

Het GGG-programma financiert onderzoeks- en praktijkprojecten en faciliteert de opzet van een infrastructuur voor wetenschappelijk en praktijkonderzoek. Uitgangspunt is dat dit de patiëntenzorg verbetert en/of de doelmatigheid van de farmacotherapeutische zorg vergroot. Ook stimuleert GGG initiatieven die zorgen dat kennis (sneller) in de praktijk beschikbaar komt en daadwerkelijk wordt gebruikt. Een beter gebruik van geneesmiddelen is in het belang van uiteenlopende partijen: de patiënt, zorgverleners, overheid en private partners.

GGG is een verbindende schakel in een complex systeem van professionals en organisaties die zich gezamenlijk toeleggen op het beter gebruik van geneesmiddelen. Prominente spelers zijn wetenschappelijke verenigingen, (ziekenhuis)apothekers, huisartsen, beleidsorganisaties, overheid, zorgverzekeraars, farmaceutische industrie en patiënten. Onmisbaar is de GGG-raad met daarin de belangrijkste stakeholders. Deze raad creëert draagvlak en formuleert voorstellen voor thema’s en onderwerpen en geeft zo maatschappelijke sturing aan GGG. De sturing en beoordeling op projectniveau wordt uitgevoerd door programmacommissies en externe referenten. De leden in de brede commissiepool hebben expertise op het gebied van (geneesmiddelen)onderzoek en implementatie.

 

Meer informatie over het GGG-programma is te vinden in de infographic in deze publicatie. Kijk voor een overzicht van alle GGG-activiteiten bij het thema Geneesmiddelen op de ZonMw-site.

Groepsgesprek over de impact van 10 jaar GGG

Constructieve omgeving voor samenwerking aan een beter gebruik van geneesmiddelen

Projecten die ZonMw financiert moeten impact hebben. Pas als nieuwe kennis en kunde gebruikt wordt in praktijk, beleid, onderwijs en/of verder onderzoek, blijft de zorg goed, toegankelijk en betaalbaar. Ook het ZonMw-programma Goed Gebruik Geneesmiddelen (GGG) zet sterk in op kennisbenutting, oftewel het gebruik van resultaten van projecten door praktijk, beleid, onderwijs en/of onderzoek. Wat zijn de opbrengsten hiervan? En voor welke uitdagingen staat GGG nog? Drie betrokkenen gaan erover in gesprek.

‘Het meest impactvolle wat je met een GGG-project kunt bereiken is een betere uitkomst voor de patiënt in diens dagelijks leven.’ Jan Benedictus vindt het mooi dat de focus van het GGG-programma steeds sterker op de patiënt is komen te liggen. ‘En dan bedoel ik niet alleen de patiënt als deelnemer in een onderzoek. We krijgen meer oog voor iemands specifieke biologische profiel. En vooral ook: wat voor behandeling past het beste bij iemands leven, bij datgene wat voor een patiënt echt van waarde is. Voor mij betekent impact dat je ook daarop inspeelt in farmacotherapeutische zorg.’ Het feit dat patiënten ook een rol spelen in de beoordeling van projecten – bijvoorbeeld in het referentenpanel – houdt volgens Benedictus de druk mooi op de ketel. ‘GGG is een programma waarin patiëntenparticipatie echt tot bloei heeft kunnen komen.’

Samen optrekken

Bert Leufkens herkent het belang van de meerwaarde voor de patiënt. Volgens hem heeft GGG een belangrijke rol gespeeld in een groeiende bewustwording dat een geneesmiddel niet ‘af’ is als het op de markt komt. De manier waarop het hele ecosysteem rond de patiënt met een geneesmiddel omgaat, maakt dat het therapeutisch werkt, zegt hij. ‘Dat besef is alleen maar sterker geworden in de interacties in het veld, inclusief inderdaad de patiënten zelf.’

Een tweede opbrengst is volgens Leufkens het eenvoudige gegeven dat er nu al 10 jaar een ‘kolonne’ van betrokkenen bij goed gebruik van geneesmiddelen door Nederland trekt. ‘Door samen op te trekken ontdek je kennishiaten, waarmee je ook samen weer verder kunt.’

Uiterst kosteneffectief

Een derde indrukwekkende opbrengst haalt Leufkens uit de externe evaluatie van SiRM: 10 jaar GGG heeft minstens 9.800 gewonnen levensjaren opgeleverd. ‘Met een investering van zo’n 115 miljoen euro is dat afgerond 12.000 euro per gewonnen levensjaar. Gezondheidseconomisch vinden we een investering van 50.000 euro per gewonnen levensjaar vaak nog een acceptabele bovengrens. Zo bezien is GGG een uiterst kosteneffectieve interventie.’ Harald Moonen is zeker trots op deze opbrengst. En dan gaat het alleen nog over de kwantificeerbare resultaten, vult hij aan. ‘Ook de niet direct berekenbare resultaten van GGG zijn impactvol. Aan veel opbrengsten kun je niet zomaar een concreet getal hangen, onder meer waar het gaat om betere zorg voor de patiënt. Of om de verbinding tussen partijen in dit veld. De multiplier van het programma schat ik zelfs nog veel hoger in dan Bert nu schetst.’

‘GGG is voor iedereen in de geneesmiddelenwereld dé plek waar alles samenkomt. Het programma heeft een constructieve omgeving voor dialoog en samenwerking weten te creëren.’

Bredere blik

Een grote uitdaging in zorgvernieuwing is de implementatie van kennis en innovaties. Hoe worden resultaten van onderzoek en praktijkexperimenten deel van de dagelijkse praktijk? Volgens Leufkens zit het besef dat implementatie integraal onderdeel uitmaakt van wetenschappelijk werk inmiddels in ieders DNA. ‘Vroeger deed je onderzoek en als het af was vroeg je je pas af of iemand er misschien iets mee kon. Binnen GGG is dat veranderd. Een GGG-project omvat veel meer dan de studie als zodanig. Het is een voortdurend leerproces, met een cascade van leermomenten.’ Benedictus herkent deze bredere blik in de manier waarop de Patiëntenfederatie is gaan kijken. ‘Wij dachten vooral aan die patiënt met diabetes, of die met COPD. Maar niemand past helemaal in zo’n hokje. De zorg is er voor een mens, en binnen GGG zie je dat besef ook terug als het gaat om betere farmacotherapeutische zorg.’

Bruggen naar de praktijk

Moonen herinnert zich de begindagen, toen de gedachte was: met een mooi resultaat gaat het verder vanzelf. ‘Dat was nogal naïef. Het is en blijft aan het veld om resultaten te implementeren, maar vanuit ZonMw zijn we wel bruggen gaan slaan tussen project en praktijk. Dat zie je terug in de procedures, waarin we projecten vragen vanaf het begin na te denken wat hun resultaten uiteindelijk voor de patiënt kunnen betekenen. Nieuw is ook het besef dat degene die het onderzoek doet niet per se dezelfde is die resultaten implementeert. Dat is echt een andere expertise. Die hebben we nu veel meer zelf in huis, en is bijvoorbeeld ook in de ziekenhuizen aanwezig via speciaal opgeleide implementatiefellows. Ook hebben we een speciale subsidieronde Implementatie en opschaling van GGG-projectresultaten geopend.’

Samenwerken is dé sleutel

Voor de toekomst ziet Benedictus vooral een uitdaging in het faciliteren van samen beslissen. ‘Een groot deel van de farmacotherapeutische zorg ligt bij de patiënt zelf. Die slikt immers de medicijnen. Hoe kunnen we de patiënt beter toerusten om echt mee te beslissen? Niet alleen over het inzetten van een therapie, maar juist ook over minderen of zelfs stoppen met medicatie.’ Leufkens ziet verschillende uitdagingen, bijvoorbeeld in vraagstukken rond polyfarmacie of dure geneesmiddelen. ‘Een andere is het beantwoorden van systeemvragen. Denk aan vergoedingen van geneesmiddelen die uit rediscovery-onderzoek naar voren komen voor nieuwe indicaties.’

Moonen wijst ten slotte op actuele ontwikkelingen als e-health, een aanpak waarvoor de regelgeving alleen maar strenger wordt. Bij alle uitdagingen geldt: samenwerken is dé sleutel. Leufkens: ‘Dit programma is voor iedereen in de geneesmiddelenwereld dé plek waar alles samenkomt. Ik vind het een grote prestatie dat GGG een constructieve omgeving voor dialoog en samenwerking heeft gecreëerd.’

Bert Leufkens

Bert Leufkens is emeritus-hoogleraar Geneesmiddelregulering en -beleid in Utrecht en sinds 2018 voorzitter van de GGG-raad.

Harald Moonen

Harald Moonen is hoofd van het GGG-programma bij ZonMw.

Jan Benedictus

Jan Benedictus zit namens de Patiëntenfederatie Nederland in de GGG-raad.

Video
Contact

Verstuur